Pictogrammen: kleine bordjes met een grote impact!

Moeten de oude veiligheidsmarkeringen echt worden vervangen door nieuwe?

Deze vraag wordt vaak gesteld. Eén ding is echter zeker: het omschakelen naar de nieuwe veiligheidsmarkeringen is en blijft een uitdaging voor de brandveiligheidsverantwoordelijken. Steeds weer wordt mij gevraagd wat er als tegenargument kan worden aangehaald om de werkgever tot omschakeling aan te zetten.

Eigenlijk is het heel eenvoudig: als een werkgever niet wil, dan wil hij niet. Gelijk hebben en gelijk krijgen zijn twee verschillende dingen. Wat u als brandveiligheidsverantwoordelijke kunt doen, is een risicobeoordeling maken en deze vervolgens aan de werkgever voorleggen. Bovendien vertelt u hem dat de norm begin 2013, ongeveer 5 jaar geleden, is gewijzigd en dat de overgangsperiode uiteindelijk voorbij zal zijn. Als uw bedrijf dan nog steeds met veiligheidsmarkeringen conform de oude norm werkt, kunt u de signalisatie behouden en eventueel borden toevoegen volgens de oude norm (voor zover deze nog te koop zijn).

In geval van schade of ongevallen moet u echter bewijzen dat uw oude veiligheidsmarkeringen aan dezelfde veiligheidsnormen voldoen als de nieuwe signalisatie. Het zal steeds moeilijker worden om te bewijzen dat de oude signalen even goed en duidelijk zijn als de nieuwe – vooral gezien het steeds toenemende aandeel van medewerkers uit andere landen en het eventuele hoge personeelsverloop.

Een snelle aanpassing van de markeringen aan de moderne normen is daarom vanuit professioneel oogpunt sterk aanbevolen – ook al kost het geld.

Het mengen van oude en nieuwe symbolen verhoogt naar mijn mening het risico op foute interpretaties en kan in ongunstige omstandigheden de kans op ongelukken doen toenemen. Bovendien is deze aanpak in strijd met het beginsel van uniforme signalisatie.

Ook in het geval van veiligheidsopleidingen is het moeilijk werken met een inconsistente signalisatie. Als brandveiligheidsdeskundige adviseer ik een uniforme, ondubbelzinnige signalisatie. De nieuwe symbolen zijn internationaal begrijpelijk en verhogen de veiligheid op het werk, vooral voor bedrijven met meerdere vestigingen of eigendommen waar er verschillende markeringen kunnen zijn. In het geval dat in verschillende vestigingen een andere signalisatie wordt gebruikt, denk ik dat het noodzakelijk is om beide soorten bewegwijzering uit te leggen in de opleidingen of trainingen.

Controle van de doeltreffendheid

Doeltreffendheidscontroles moeten te allen tijde en op regelmatige basis worden uitgevoerd. Defecte of onjuiste markeringen moeten onmiddellijk worden gerepareerd. De inspectie-intervallen worden het best bepaald in het kader van de risicobeoordeling.

Veranderingen in de bedrijfs-, milieu- of gebruiksomstandigheden vereisen bijzondere aandacht. Dit punt wordt al te vaak verwaarloosd, bijvoorbeeld in productiefaciliteiten die regelmatig verbouwingen uitvoeren. Ook moet ervoor worden gezorgd dat alle items en markeringen aangaande de veiligheid tijdens de renovatie en nieuwbouw van delen van het bedrijf volledig in orde zijn en tijdelijk worden gewijzigd.

Het is bijvoorbeeld goed mogelijk dat het zicht op het bord met de nooduitgang beperkt is of dat de nooduitgang is gewijzigd. Dit betekent dat de brandveiligheidsverantwoordelijke deze situatie moet regelen. Hij moet ervoor zorgen dat veiligheidsmarkeringen die ten gevolge van bouwwerkzaamheden zijn verwijderd of moeilijk te zien of defect zijn, onmiddellijk worden vervangen.

Pijlaanwijzingen in pictogrammen

Een vaak voorkomend misverstand doet zich voor met de pijlen die de ontsnappingsrichting ‘rechtdoor’ aangeven. ‘Rechtdoor’ wordt aangegeven door een pijl naar boven.

De eisen aan grafische symbolen, maar ook de betekenis van evacuatiesymbolen in combinatie met een richtingspijl werden in november 2017 geactualiseerd. Hiermee werd de internationale norm ISO 16069 vervangen. Naast de combinatie van nooduitgangsbordjes en richtingspijlen gaat de richtlijn ook in op de bevestiging van symbolen. Hoewel de ASR A1.3 en EN ISO 7010 de visuele verschijningsvorm van de borden definiëren, leggen ze niet uit hoe ze correct moeten worden aangebracht.

In het geval van driehoeken en vierkanten (waarschuwings-, evacuatie- en brandbeveiligingsborden) lijkt de bevestiging nog steeds zeer logisch en gemakkelijk te begrijpen. Maar bij cirkelvormige borden, zoals bij verbods- en gebodsborden bijvoorbeeld, kan er een verkeerde betekenis ontstaan door een verkeerde manier van aanbrengen. Wanneer het symbool wordt gedraaid of scheef wordt opgehangen, bijvoorbeeld.

Bij de combinatie van het teken ‘vluchtweg/nooduitgang’ met een extra ‘richtingspijl’ wordt het iets gecompliceerder. Hoewel het gebruik van de pijl in combinatie met het vluchtwegsymbool verplicht is, bevat ASR A1.3 geen richtlijnen aangaande het gebruik van de pijlen voor een duidelijke richtingsaanduiding.

Evacuatie- en reddingsplannen

In het geval van onoverzichtelijke evacuatie- en reddingswegen, wanneer een groot deel van de aanwezige persionen de locatie niet kent of bij gebieden met een verhoogd risico, moet de aannemer/exploitant voor zijn werkvertrekken op de juiste plaats een evacuatie- en reddingsplan presenteren.

Geschikte plaatsen zijn bijvoorbeeld:

• voor liften 
• in pauzeruimtes 
• in inkomruimtes 
• voor trapingangen 
• aan kruispunten van verkeerswegen 

De volgende vereisten moeten worden nageleefd: 

• Actueel, overzichtelijk en goed leesbaar 
• Gebruik van de juiste veiligheidskleuren en -tekens 
• Grafische weergaves van het grondplan of delen daarvan 

− het verloop van de evacuatie- en reddingswegen,
− de locatie van de eerste hulp voorzieningen,
− de locatie van de brandbeveiligingsvoorzieningen,
− de locatie van de verzamelplaatsen,
− een aanduiding van waar de persoon die het plan bekijkt, zich bevindt,
− bij gedeeltelijke grondplannen een overzichtsschets met locatie van het gedeeltelijke grondplan,
− minstens formaat DIN A3 en indien mogelijk schaal 1:100.

• De regels voor wat te doen bij brand en ongevallen moeten in duidelijke en korte en krachtige vorm en voldoende groot worden geïntegreerd. 

Steeds weer vergeten mensen dat er bij een alarm een stroomstoring kan optreden en dat de verlichting kan uitvallen. Het evacuatie- en reddingsplan moet dan echter wel leesbaar zijn en verder gebruikt kunnen worden. Hang het evacuatie- en reddingsplan daarom altijd in de buurt van de veiligheidsverlichting of gebruik fotoluminescerende materialen.

Wanneer evacuatie- en reddingsplannen worden vervangen, wordt vaak vergeten dat ze gekoppeld zijn aan andere plannen, zoals brandweerplannen, alarm- en gevarenpreventieplannen Daarom is het bijzonder belangrijk om niet alleen een plan te wijzigen, maar het ook af te stemmen op alle andere plannen.

Vaak voorkomende fouten in de weergave:

• Het detailplan is niet op de juiste positie opgehangen (niet afgestemd op de plaats waar de waarnemer zich bevindt). 
• Het overzichtsplan wordt niet op de juiste plaats ten opzichte van het detailplan weergegeven. 
• In het overzichtsplan wordt het gebouw of een deel van het gebouw waarin de waarnemer zich bevindt, niet visueel geaccentueerd. 
• Het overzichtsplan is niet correct georiënteerd. 
• De brandveiligheids- en evacuatiesymbolen zijn niet correct. 
• De evacuatie- en reddingswegen kloppen niet. 

Symbolen voor evacuatie- en reddingswegen of nooduitgangen

• Reddingsfaciliteiten, -apparatuur of vluchtwegen die in de eerste plaats dienen voor het in veiligheid brengen van personen. 
• Groene basiskleur met wit pictogram. 

Verbodsborden

• Verboden dit te doen 
• Ronde vorm, witte basiskleur met rode rand en rode, dwars lopende streep met zwart pictogram 

Waarschuwingsborden

• Potentiële gevaren of obstakels 
• Driehoekige basisvorm, geel met zwarte rand. 
• Zwart pictogram 

Gebodsborden

• Dit moet je doen, ongevallenpreventie. 
• Blauwe basiskleur met witte rand en wit pictogram. 

Brandbeveiligingssymbolen 

• Geven aan welke faciliteiten en apparaten belangrijk zijn voor de brandbeveiliging. De borden zijn rechthoekig en rood van kleur. Wit pictogram. 

Detectieafstanden

Vaak zien we dat de evacuatie- en reddingsplannen niet of slechts met moeite te lezen zijn. De detectieafstanden worden eenvoudigweg genegeerd. Hier is zeker geen speciale reden voor, maar de detectieafstanden voor evacuatie- en reddingsplannen worden om ruimteredenen beperkt gehouden. Hetzelfde geldt ook voor de veiligheidsaanduidingen. Waar moeten de borden worden geplaatst?

Is jouw bedrijf al fire-proof? Contacteer ons, wij helpen je graag verder om jouw bedrijf te beschermen!